Toplu çeviri değerlendirmeleri hakkında genel notlar

İlk toplu değerlendirmemin açıklaması içerisinde şunu söylemiştim: Bu değerlendirmeleri çevirmenler için değil, seçici izleyiciler için yapıyorum. Daha ayrıntılı ifadeyle çevirmenler ne not aldıklarına bakıp kendilerini geliştirsinler diye yapmıyorum bu değerlendirmeyi, izleyiciler hangi çeviriden izlerlerse hikayeyi iyi anlayacaklarını kolayca görsünler diye yapıyorum. Hedef kitlem izleyiciler olduğundan, "Şöyle söylersem çevirmenler rencide olur" diye bir kaygım yok. İlk paylaşımda hiç çevirmen adı vermememin de bir sebebi bu. Sonradan gerçi talep üzerine bu bilgiyi de vermeye niyetlendim, ama ilk amacıma aykırı düşmemek adına nihayetinde bu bilgiyi "izlenebilir" olduğuna hükmettiğim çevirilerle sınırlı tutmaya karar verdim.

Okuyucu daha az sıkılsın diye ilk toplu değerlendirmemin başlıklarını son anda değiştirip esprili başlıklara geçmiştim. Tabii, F notu verdiğim çevirilerin sahipleri bu esprilere gülmemiş, aksine kendileriyle dalga geçildiğini düşünerek öfkelenmişler. Bu beni çok da rahatsız etmedi, fakat nispeten iyi niyetle okuyanların da bir kısmının bu başlıklardan başka hiçbir şey görmemeleri, yazdıklarımın büyük ölçüde boşa gittiğine kanaat getirmeme sebep oldu. Bu sefer boşa gitmemesi için, hemen hemen aynı şeyleri ciddi ifadelerle yazacağım.

GEREKÇE
Olağanüstü bir çeviri bolluğu olduğundan, izleyicinin iyi çeviriyi seçmek için kılavuzluğa ihtiyacı var. İdeal durumda bu kılavuzluğu birkaç tecrübeli mütercim/editörden oluşan bir grubun yapması beklenirdi. Böyle bir grubu toplamak için üç girişimim oldu, fakat hiçbiri netice vermedi. Bunun üzerine bir fait accompli yaratıp örnek üzerinden konuşmayı mümkün kılmaya karar verdim.
TL;DR: Bir değerlendirici grubu toplanmayınca, değerlendirme işi bana kaldı.
Evet, bana kaldı.
GEREKÇE ZEYLİ
Soru: Bu değerlendirmeyi yapma liyakati, 13 yıldır Türkçe fansub dünyasının merkezindeki gruplardan olan AnimeMangaTR'nin baş redaktöründe yoksa kimde vardır?
Gelen tepkilere bakılırsa bu değerlendirmeyi ancak bir çeviribilim profesörü yapabilirmiş. Diyelim ki yaptı, göreceği karşılık: "Yahu, biz hobi olarak boş zamanımızda öylesine çeviriyoruz, profesyonel değiliz, bunları böyle didikleyip gömmek ayıptır." E, benim değerlendirmeme bile böyle tepkiler geldiğine göre, netice itibariyle bu değerlendirmeyi kim yaparsa yapsın, "başarısız" olarak değerlendirilen çevirilerin sahipleri açısından anlamsız olacaktı. Dolayısıyla bunu kimin yaptığını sorgulamaya yönelik itirazlar da esasen anlamsızdır.

Çevirmenlere hitaben şöyle özetleyeyim: Çevirilerinizi ka'le alıp değerlendirecek benden daha üst bir otorite bulamazsınız.

AMAÇ ve YÖNTEM
Amacım izleyiciye kılavuzluk etmek olduğundan, değerlendirmeyi ancak sezonun ilk haftaları içerisinde yaparsam bir işe yarar. Bu anlayışla, sezonun bütün animelerinin ilk bölümlerini izledim, çeviri başarısı açısından gösterge olabilecek kısımları not alıp her bir çevirinin o kısımlarda ne derece başarılı olduğuna baktım. Ayrıca her bir çeviriyi akış içinde birer ikişer dakika izleyerek diyalog akışını yansıtmakta ne derece başarılı olduklarına baktım.

• Hikayenin akışını anlaşılmaz ya da yanlış anlaşılır hale getirecek vahamette yanlışların olduğu ve diyalog içindeki cümlelerin birbirine anlam akışı oluşturacak şekilde bağlan(a)madığı çevirilere F verdim.
• Hikaye akışını bozacak vahamette olmamakla birlikte yanlış çevrilmiş cümlelerin bir iki tane ile sınırlı olmadığı, Türkçe ifade bozukluklarının çok olduğu veya diyalog akışının yansıtılamadığı çevirilere E verdim.
• Kayda değer bir yanlışlığın olmadığı fakat kelime seçimlerinde özensizliğin göze batacak seviyede olduğu ve netice itibariyle cümlelerin doğal durmadığı çevirilere D verdim.

Buraya kadar verdiğim notlar hep negatif; yani eksiklerine ve yanlışlarına göre not kırarak verdim bu notları. Bunun üstündekiler ise nötr ya da pozitif; yani A-C vermem için çevirilerde hiçbir kayda değer zaaf görmemem veya bir başarı görmem gerekiyor.

• Hikayenin akışını doğru yansıtan ve cümlelerde yeterli doğallığın sağlandığı, yani kayda değer eksiği olmayan çevirilere en az C verdim.
• Cümlelerin doğal olmanın yanında akıcı olduğu, dikkatli bir izleyicinin baştan sona dikkatini animeden ayırıp çeviriye verme ihtiyacı hissetmeyeceği çevirilere en az B verdim.
• Doğallığın ve akıcılığın yanında kullanılan dilin hemen hemen her an hikayeye ve karakterlere uygun olduğu, haber metninin haber metni havasına, genç kız konuşmasının genç kız konuşması havasına sahip olduğu çevirilere A verdim.
• İlk değerlendirmede hiçbir çeviriye S vermedim, zira zor çeviri problemleriyle boğuşan bir çeviri yoktu. Yarın öbür gün böyle problemlerle boğuşup bunları başarıyla çözen, "işte iyi çeviri böyle yapılır" diye örnek gösterilecek nitelikte bir çeviri çıkarsa S veririm.

Merakınızı gidermek için söyleyeyim; ben de bu güne kadar sadece 1 animenin 1 bölümünde S seviyesinde çeviri yapabildim, onun haricinde benim çevirilerim de benim kriterlerimle A ila B alır.
AMAÇ ve YÖNTEM ZEYLİ
Bazı çevirmenlerin tepkilerine bakılırsa, bu değerlendirmenin makbul olması için her bir çeviriyi bütün sezon boyunca izleyip öyle not vermem, notlarımı da sahnelerden alıntılarla yanlışları gösterip doğrusunu yazarak, yanlışın seyir zevkine verdiği zararı açıklayarak gerekçelendirmem lazımmış. Sevgili çevirmenler; bunu bekleyebilmeniz için buna denk bir emek verip buna layık bir eser ortaya koymuş olmanız gerekir. F-D verdiğim çevirilerin sahipleri arasında da emek verenler var, fakat bazen Türkçeyi iyi bilmemekten, bazen animeyi anlamak için yeterince çaba harcamamaktan, bazen çeviri faaliyetinin amacını iyi anlamamaktan, bazen konsantrasyon eksikliğinden, bazen de beceri eksikliğinden dolayı başarısız olmuşlar ya da yeterince başarılı olamamışlar. Not verme yöntemi açısından, bunların başarı veya başarısızlık seviyelerini tespit etmek için 5-6 dakika yeterli. Notları ilan etme yöntemi açısından ise amacım sizi eğitmek olmadığından hiçbirinize verdiğim notların gerekçesini açıklama borcum yok. Size kılavuzluk edecek vaktim ve enerjim de yok; olsaydı Çevirmen Yetiştirme Projesi'ni devam ettirir, AMT Fansub'ın mevcut ve müstakbel çevirmenlerine kılavuzluk ederdim. Amacım izlenebilir çevirilerin hangileri olduğunu göstererek izleyiciye kılavuzluk etmek, izleyiciyi seçenekler arasında kaybolmaktan ve teker teker seçeneklere bakıp birini beğenene kadar vakit kaybetmekten kurtarmak.

YER ve ZAMAN
İlk sezon itibariyle tamamen tek başıma yaptığım, kendi görüşlerimden ibaret olan toplu değerlendirmeyi AMT forumu yerine kendime bir Wordpress blogu açıp oradan yayımlamam daha yerinde olabilirdi. Peki neden AMT'de ve PlanetDP'de yayımladım, üstüne TürkAnime'de de yayımlamaya teşebbüs ettim (ve reddedildim)? Basitçe, "GEREKÇE" kısmının başında belirttiğim gibi bunun başka değerlendiricilerin de katılımıyla bir ekip faaliyetine dönüşmesi ümidimden dolayı. AMT'nin kuruluş amacına uygun olarak anime izleyicilerinin ve manga okuyucularının bu konularda her şeyi konuşacakları bir şemsiye forum olması isteğimin de payı var tabii, PlanetDP'nin bütün amatör film/dizi çevirmenlerinin şemsiye forumu olması gibi.
Bu genel yazıyı yazmam epey geciktiğinden, ekip toplama ümidim en azından bahara veya "bir başka bahara" kaldı, ikinci sezon itibariyle de değerlendirici olarak tek başımayım. Öte yandan yaptığım değerlendirme peşinen AMT'ye mal edildi, büyük ihtimalle o değerlendirme sebebiyle ve orada aldığı nota kızan birilerinin marifetiyle site üst üste DDoS saldırılarının hedefi oldu, hosting hizmeti sağlayıcımızla papaz olduk, masraf edip güvenlik hizmeti almamız gerekti. Bu olmuşken artık dönüş yok, bu değerlendirmeler bundan sonra da AMT'de yayımlanacak ve AMT ile birlikte anılacak. Çok taraflı bir değerlendirici ekibi toplayıp buna özel bir site kursak bile yapılacak değerlendirmeler AMT'de de yayımlanmaya devam edecek.

Zamanlamaya ve değerlendirme referanslarına gelince; ekip kurulur da eski çevirileri de değerlendirmeye başlarsak, tabii ki ilk bölüme bakmakla yetinmeyiz, genel başarı seviyesine bakarız. Fakat güncel sezon değerlendirmeleri her halükarda izleyiciye sezon başında kılavuzluk etmeyi amaçladığından, müsait olabildiğimiz müddetçe bunları sezonun ilk ayı (Ocak, Nisan, Temmuz, Ekim) içerisinde yayımlarız. Bir aksilik olmazsa Kış 2021 anime çevirilerinin toplu değerlendirmesini de Ocak ayı içerisinde bu alt forum altında bulacaksınız yani.

İleride vaktim ve enerjim olursa nasıl çevirilere hangi mantıkla ne not verileceğini de bu başlık altında örneklerle açıklamayı düşünüyorum. O örneklerin konuyu tartışan mesajlar arasında kaybolmaması için onlar hazır oluncaya kadar konu kilitli kalacak.