Yoshiyuki Tomino, Wind Rises hakkında görüş bildirdi.

Hayao Miyazaki'nin oldukça ağır şekilde eleştirilen ve militarizm şakşakçılığı, çanak yalayılıcılığı gibi ithamlara bile maruz kalan Wind Rises filmine destek yaşıtı Yoshiyuki Tomino'dan geldi. Bilindiği üzere gerek Tomino gerekse Miyazaki bu güne dek birbirleri hakkında pek de görüş bildirmekten hazzetmiyor görünüyorlardı. Tomino'nun bu sözlerinin ileride filmin daha farklı bir gözle değerlendirilmesini sağlayabileceğini düşünüyorum.

"Hayao Miyazaki'nin Zero'lar hakkındaki bu filmi mühendisliğin zorlukları üzerine ideal bir örnek oluşturuyor. Sadece Zero'ların tasarımcısı olan Jiro Horikoshi'nin değil, aynı zamanda uçak üretim tarihi üzerine not düşen bir film. Bilindiği üzere uçaklar atomik enerji gibi tehlikeli dğeillerdir ama bu yönleri bile onları hiç bitmeyen bir deneme-yanılma-geliştirme sürecinin dışına çıkartmaz. Eğer askeri havacılığa ilgimin nereden geldiğini merak ediyorsanız babamın da savaş yıllarında uçak tasarımında çalışmış insanlardan birisi olduğunu söyleyebilirim. Babam Nakajima havacılık şirketinde taşeron olarak çalıştı ve uçaklar için kauçuk/lastik aksam üretirdi. Babamın çalıştığı fabrikayı 5 yaşındayken gördüğümde kendimi "Bu kadar büyük makinalarla oynayabilmek harika olmalı!" demekten alamadığımı anımsıyorum. Eninde sonunda farkettiğim şey babamın bile intihar silahları üreten bir sektörün çarklarından birisi olduğuydu. Sizler de bu filmde aslında hoşlanmadıkları şeyleri üretmek zorunda kalan mühendislerin dünyasını göreceksiniz.

Filmin en önemli yanı, uçakların özel bir yerde değerlendirilmediği çift kanatlı modellerin zamanlarından bunun askeri endüstrinin bir parçası haline gelmesiyle varlığı hayati bir sektör haline gelene dek yaşanan sürecin resmini çekmiş olmasıdır.

Film tek kelimeyle harika. Miyazaki bize şunu göstermeye çalışmış: Mühendislerin rüyaları vardır. Güzel ve görkemli şeyler onların rüyalarından çıkarak gökyüzünde süzülürler. Ama iş askeri havacılığa geldiğinde onlar yeteneklerini askeri silahlara adamak zorunda kalırlar. Bu bir ölçüde içten içe yaşanan bir umutsuzlukla da ilgili.

Filmi eleştiren Ishikawa filmi daha ziyade bir romantist bir metin olarak görmüştü. Buna pek katılmıyorum. Bu sadece geniş kitleleri salona çekmek için yapmanız gereken rutinlerden birisi olabilir zaten filmin asıl meselesi de bu değil. Bu film bize havacılık tarihimizin ilk dönemlerini ve mühendislerin içten içe yaşadığı gizli ızdıraplarla ilgili yapılmış ilk gerçek film. Bu aynı zamanda Miyazaki ve benim aynı sürecin ürünleri olduğumu belirtmem için bir örnek de oluşturabilir, benzer şekilde Miyazaki'nin animedeki hikaye anlatıcılığı konusunda rakiplerimden birisi olarak ona hak verdiğim ilk işi. Bu işi öncekilerden tamamen farklı. Tüm film bir akorun parçası gibi görevini yerine getiriyor. Onun filmin prodüksiyon ve dizayn süreci boyunca yarattığı ortam oldukça etkileyiciydi.

Miyazaki sadece Zero'ların değil, mühendilerin dünyasını da hem artı hem eksi yönleriyle ele alıyor. Wind Rises'ı ilk izlediğimde gördüğüm şey, bu işin sıradan bir Mecha Otaku'nun elinden çıkamayacak türden bir iş olduğuydu. Onun bu filmde yapmaya çalıştığı şey, birçok modern yapımın yanında tam olarak anlaşılmayabilir ama bu film Zero'ları askeri Otaku'ların ilgi alanından çıkartıp bizi onunla yüzleştirmiştir. Adım gibi eminim ki birileri yine çıkıp internette "bu adam ne söylüyor şimdi?" diyecektir. Ama şunu da söylemek gerekiyor ki bu film benim yaptığım Mecha serilerinden daha önemsiz bir yerde değil. Eğer Mecha'ları sevmiyor yada anlamıyorsanız, bir insanı makinaya bağlayan şeyi de anlayamazsınız. Bu film de işte bu şeyi anlatıyor.

Sanırım 20. yy mühendislik tarihini evrime üstün gelebilmek ve tıpkı Jiro Horikoshi gibi insanların yaptıkları hataları tekrarlamamız için yeniden göz önüne almamız gerekiyor. Çalıştığım yeni projede bunu dikkate alıyor olacağım."

Konu hakkında biraz gerilere gidersek, çok satan roman yazarlarından Naoki Hyakuta (Kaizoku to Yobareta Otoko, The Eternal Zero) ile Hayao Miyazaki karşı karşıya gelmişti, konu ise Hyakuta'nın Zero pilotları üzerine yazdığı ve filme de adapte edilen Eternal Zero adlı romanıydı.

Hyakuta bu romanında iki torun II. Dünya Savaşı'nda Zero pilotu olarak savaşmış dedelerinin izini sürüyor ve ölmekten korkmayan Kamikaze'lerin gözünden savaşı hissetmeye başlıyorlar. Geçen yıl önce sinemaya, ardından TV'ye uyarlanan eser içinse Miyazaki ateş püskürmüştü: "Şimdi de gelmişler, Zero'lar üzerine film çekiyorlar. Senaryo tarihi kurgu sosuna bulandırılmış yalanlardan başka birşey değil. İşleri güçleri kalmadı, şimdi de fabrikasyon efsaneler yaratma çabasına Zero'ları alet etmeye çalışıyorlar"

Hyakuta'nın cevabı şu şekildeydi: "Herşeyden önce bilmeli ki, bu savaş karşıtı bir hikaye ve doğal olarak Kamikaze'leri övmeye çalışmıyor. Ama öte yandan sansüre takılmamak için atlanan şeyler yok değildi. Miyazaki belli ki kitabı okumamış, filmin de kitaba sadık olduğunun farkında değil. Eğer kafasında bir tahta eksikse bundan şaşırmayacağım." Hyakuta ayrıca Miyazaki'ye önce kendisine bakmasını önerdi ve Wind Rises'ın savaş taraftarı duruşundan ötürü eleştirildiğini anımsattı. "Asıl iki yüzlülük yapılan birşey varsa o da Wind Rises olabilir. Ben herşeyden önce bir vatanseverim. Japon karşıtlığından da nefret ederim, milli duyguların istismar edilmesinden de."

İlginçtir ki Miyazaki'yi Mitsubushi A6M Zero'nun tasarımcısı Jiro Horikoshi'yi anlatmakla lanse edilen Wind Rises'ından dolayı ilk eleştiren kişi Hyakuta değildi. Örneğin filmi irdeleyenlerden eleştirmen Inko Kang şunu vurgulamıştı: "Bu film Japon toplumunun hafızasını ve tarihini kasıtlı olarak yeniden yazmaya çalışmaktadır. Bu gerçeği görmek ve protesto etmekte aciz kalanlar bilmelidirler ki, Miyazaki'nin çanak yalayıcılığını yaptığı şey soykırımı övmek ve Japonya'nın savaş suçlarını aklamaya çalışmaktan daha fazlasıdır. Film hem Japonya'nın o döneminde olanları görmezden geliyor hem de bunları peşinen reddetmeye getiriyor. Japonya'yı küresel bir savaşın mağduru yerine bu savaştaki faillerden biri olarak övmeyi tercih eden, ahlak yoksunu bir tutum gösteriyor"

İlginç bir tartışma konusu olmuş. Filmi izlediğimde gördüğüm Japon onuru, Japon gururuydu. Film bazı konularda açıkça eleştireldi de bana göre, unutmadığım bir sahne var, filmdeki 2 mühendis arkadaş aç çocuklarla karşılaşırlar, sonra aralarında devletin savaş makinelerinin tasarımına harcadığı paralar bu aç insanların fedakarlıkları sayesindedir, gibi bir konuşma geçiyordu. Belki hangi koşulda olursa olsun hayallerinin peşinden gitmelisin fikrini vermeye çalışmış film ama bence en etkileyici kısım buydu.