Saygı İfadeleri (Honorifics - Keigo 敬語 )

Japonca' da bir saygı ifadesi olarak birisinin ismi söyleneceği zaman, o kişinin isminin sonuna getirilen ekler vardır. Genellikle çevirilerde bu ekler türkçeye çevirilemediği için anime izlemeye veya manga okumaya yeni başlayanlar bu konuda yabancılık çekiyor...Kısaca isimlerin sonlarına getirilen bu ekleri açıklamaya çalışacağım..

-SAN: En çok kullanılan ektir. Bayan, erkek, çocuk ayrımı olmaksızın herkes için kullanılır.

-SAMA: -San ekinin bir kademe daha kibar halidir. Bir insan karşısındaki kişiye büyük bir saygı duyuyorsa bu ek kullanılır.

-DONO: Japonca lord anlamındaki "tono" kelimesinden gelir. -Sama' nın bir üst kademesidir. Bir insan karşısındaki kişiye son derece büyük bir saygı duyduğu zaman kullanılır.

-KUN: Erkekler için kullanılan bir ektir. Fakat yüksek kademedeki bir kişi kendisinden düşük kademedeki kişiler için bu eki kullanabilir. Örneğin işverenin işçileri için -kun ekini kullanması, bir öğretmenin öğrencileri için -kun ekini kullanması gibi.

-CHAN: Daha çok kızlar ve çocuklar için kullanılır. Çocuksu bir sevimlilik veren ektir. Evcil hayvanların isimlerinin sonuna bu ek getirilir. Sevgililer arasında kullanılan bir ektir. Erkekler için pek kullanılmasa da bir kız erkek arkadaşının ismine bu eki ekleyebilir.

-SENPAİ: Okul için üst sınıftaki kişiler için kullanılan bir terimdir. Ayrıca, bir kişi bir konuda kendisinden daha bilgili ve deneyimli kişiler için de bu eki kullanabilir. Okulda olduğu gibi bir iş yerine yeni girmiş birisi kendisinden kıdemli olan çalışanlar için de bu eki kullanabilir.

-KOUHAİ: Okul için alt sınıftaki kişiler için kullanılır. İş yerinde kıdemli çalışanlar, işe daha yeni girmiş kişiler için bu terimi kullanır.

-SENSEİ: Kelime anlamı olarak öğretmen demektir. Öğretmenler, doktorlar ve bir alanda uzman olan kişiler için kullanılır. Örneğin manga artistleri için bu terimin kullanılması gibi.

- İsmin sonunda hiç bir ek yoksa: Eğer bir kişi başkasının ismini sonuna bu eklerden herhangi birisini koymadan söylüyorsa, ya çok yakın ilişkileri vardır (Örneğin çok yakın arkadaşlar veya aile fertleri gibi) ya da hakaret ediyordur. Japonca saygının önemli olduğu bir dil olduğu için bu eklerin olmaması hakaret olarak kabul edilir.

bu güzel bilgiler için teşekkürler

Enterasan bir dilleri vamrış ya japonların.Bu bilgiler için sağol ben sama yı bay bayan anlamında zannediydum.

Bilgi paylaşımı için teşekkürler...

İzlediğim animeler boyunca sonuna ek gelmediği zaman sevineni çok gördüm. Diğer yandan hiç bana hakaret ediyor musun? gibi şeylerle karşılaşmadım genelini biliyorum Kouhai hariç

Faydalı bilgiler.Kavram haritası için teşekkürler.

İzlediğim animeler boyunca sonuna ek gelmediği zaman sevineni çok gördüm. Diğer yandan hiç bana hakaret ediyor musun? gibi şeylerle karşılaşmadım genelini biliyorum Kouhai hariç

E tabi birisinin sevdiği kişi ona ismine hiç bir ek eklemeden hitap ederse bu yakın ilişkide oldukları anlamına gelirki bu da sevindirici bir durum..

Bilgiler için teşekkürler.

Aklıma takıldı:

-KUN: Erkekler için kullanılan bir ektir. Fakat yüksek kademedeki bir kişi kendisinden düşük kademedeki kişiler için bu eki kullanabilir. Örneğin işverenin işçileri için -kun ekini kullanması, bir öğretmenin öğrencileri için -kun ekini kullanması gibi.

Ben bu eki kızların aynı sınıftaki erkek arkadaşları için kullandığını çok sık duyuyorum. Bu şimdi kızlar erkekleri küçük görüyorlar mı demek oluyor? : )

Arkadaşlar, animelerde çok alışıldık olmasına rağmen -sama 'nın anlamı -san 'ın bir üst seviyesi değil. Patron, çok resmi bir konuk, resmi yazışmalar, davet gibi durumlar dışında hiç kullanılmayan bir ek. Türkçe'deki "sayın, saygıdeğer" kelimelerine tekabül ediyor. Japonca'yı yalayıp yutup Japonya'ya yerleşseniz bile belki de hiç kullanmayacağınız bir ek diyebilirim.

Editto: Sempai değil, senpai olacak. (amacım ukalalık değil, lütfen yanlış anlaşılmasın)

Bilgiler için teşekkürler.

Aklıma takıldı:

Ben bu eki kızların aynı sınıftaki erkek arkadaşları için kullandığını çok sık duyuyorum. Bu şimdi kızlar erkekleri küçük görüyorlar mı demek oluyor? : )

Yok yok, aslında bu kelimeleri sabit kurallara bağlamak doğru olmaz. -kun eki aradaki mesafeyi kapatan, daha samimi bir ektir. Sınıftaki kız öğrencinin erkek öğrenciye -kun diye hitap etmesi onunla yakın arkadaş olmasındandır. Fakat genelde, ne kadar samimi bir arkadaşı olursa olsun, kibar bir bayan soyisim+kun kullanmaya çalışır. (Bkz: Bleach'ten Orihime, Ichigo'ya Kurosaki-kun şeklinde hitap eder.) Kun ekini kaldırdığın zaman daha da yakınlaşırsın. İlk ismi ile hitap etmeye başladığın zaman da kankandır. Ama bu da her zaman doğru olmayabilir. Birisine yukarıdan bakmak için de eksiz hitap edilebilir. Özellikle, normalde aynı sosyal statüdeki bir insan, aranızda mesafe de varsa, -san ekini kullanır. Bu hem hitap eden kişinin görgü sahibi bir insan olduğuna işaret eder, hem de kişiler arasındaki mesafe hakkında bir fikir verir. Tekrar söylüyorum, sadece bir fikir verir, kesin sınırlar çizmez. İki kişi arasındaki mesafeyi tam olarak anlamak için geri kalan cümleleri de incelemek gerekir. Hatta tonlamalara da dikkat etmek gerekir, çünkü bazen alaycı bir ton ile söylenen -san eki aslında tam ters manaya işaret edebilir.

-sama ekine gelince. Malesef aşağıdaki tanım doğru olmamış. -sama, -san'ın daha kibarı değildir. -sama eki, feodal Japonya'da, hitap edilen veya adı geçen kişi, sadakat yemini ettiği kişi olmasa bile (bir diğer deyişle, kendi lordu değilse bile) kendisinden sosyal statü olarak yüksek ise kullanılırmış. Tabii ki kendi lordlarına her zaman kullanırlarmış. Örnek vermek gerekirse:

Bir çiftçi, hiç tanımadığı bir samurai'yi gördüğünde, "o-samurai-sama" şeklinde hitap eder. Samurai'ler sosyal statü olarak çiftçilerden daha üsttedir.

Belki çok ilginç bir örnek olacak ama, duruma açıklık kazandırmak adına şöyle yapalım. İki samurai düşünelim. Birinin adı A, diğeri de B olsun. A'nın lordu Hiromatsu, B'nin lordu da Kashigi olsun. Aşağıdaki gibi bir konuşma geçebilir.

A: Kashigi-sama'nın, lordumuz Hiromatsu-sama'yı bizzat karşıladıkları için müteşekkiriz.

B: Hiromatsu-sama ve Kashigi-sama birer müttefik. Bu gayet doğal. Hiromatsu-sama'nın ziyarete gelmelerinden ötürü, Kashigi-sama'nın askerleri olarak onur duyduk.

-dono ekinden bahsedelim biraz da. wizardsky'nin de dediği gibi -tono ekinden gelir. anlamı lord, efendi, sahip vesaire... Tono kelimeyi eskiden yalnızca samurai'lar yalnızca kendi lordlarına hitap ederken kullanırlarmış. Fakat -dono şeklinde kullanıldığında başka kişiler için de kullanılabilir. Örneğin,

Bir dojo'nun sahibine, Kashigi Omi-dono.

Bir malikane/evin sahibine, Toda Hiromatsu-dono.

Türkçe'deki Ahmet Efendi, Sıtkı Bey, Seda Hanımefendi... gibi anlamları da karşılayabilir. Tabii, bunlar sadece birer örnek. -dono eki, karşıdaki kişiye duyulan bir saygıyı da ilettiği gibi, herkes için de kullanılmaz.

Neyse, eklemek istediklerim bu kadar. :mutlu:

Ek olarak -dono aynı zamanda zengin bir ailenin kızına talip olan damada kayın biraderleri tarafından eklenen bir ek. Bu işlevini zamanla yitirmiş olsa da Japonca dublajlı orta çağ dönemi filmlerinde bu tabir kullanılır.

-sama ekinin kökenini bilmiyordum öğrendiğim iyi oldu...

@ deddo

yok neden ukalalık olsun ki.. japoncada m,b,p ile başlayan hecelerden önce gelen n sesi m diye okunuyordu yanlış hatırlamıyorsam..romanjiye geçirirken öyle geçirmek istedim sadece.. hemen değiştireyim o zaman..

Bilgiler için teşekkürler bikaçını bilmiyordum öğrendiğim iyi oldu (:

Ukalalık yok tabii ki Bilgi paylaşıyoruz. Senpai kelimesi aslında Japonca okunduğunda 4 hecedir. Türkçe düşündüğümüz zaman biraz tuhaf gelebilir ama, ayırım şöyle: se-n-pa-i. "n" harfi tek başına hece olarak geçen tek sessiz harftir. Orjinalde bu "n" harfi bizim bildiğimiz n gibi de değildir. ng şeklinde veya nazal n şeklinde telafuz edilir. Aynı şekilde "ga" derken de aslında nazal bir g kullanılır. "nga" gibi hızlı konuşulduğunda telafuz edilmemiş gibi duyarsınız. Bunlar da konuyla alakasız ekstra bilgi :haha:

Teşekkürler, alakasız falan ama güzel bilgiler, hiç değilse "mantığını" kavrıyoruz

-sama ekinin kökenini bilmiyordum öğrendiğim iyi oldu...

@ deddo

yok neden ukalalık olsun ki.. japoncada m,b,p ile başlayan hecelerden önce gelen n sesi m diye okunuyordu yanlış hatırlamıyorsam..romanjiye geçirirken öyle geçirmek istedim sadece.. hemen değiştireyim o zaman..

Türkçedeki n-b çatışması telaffuz yüzünden aslında "canbaz" olan "cambaz"ı dönüşüme uğratsada bu kolaylık Japoncada yok, telaffuzu umursamaksızın orjinal hali yazılıyor. Zaten Hiragana ile "sempai" yazılmıyor. Romaji'ye geçişi de "senpai" şeklinde. Telaffuz konusunda ise bir zorunluluk yok. Hatta birçok Japon senpai ve sempai telaffuzlarını birbirinden ayıramıyor. (5 Japon ile tartıştım bu konuyu, ciddi ciddi "Ne fark var?" diye sordular. Deli bunlar galiba. :D )

-kun hakkında küçük bir ekleme yapmak istedim. Kun eki amirlerin kız erkek ayırt etmeden kullandıkları bir ektir. Yani kızların ismlerinin sonuna kun geldiğinde "ne oluyor ya" demeyin. Orda amirin cinsiyete tarafsız kaldığını veya -amir olmayanlar için- cinsiyetin bir etkisi olmadığının göstergesidir.

Sekirei de ve bir kaç animede -tan eki duyuyordum.Musubi öyle sesleniyordu Minato ya.Onun da bir anlamı sanırım -kun gibi yada -san gibi heralde.

-tan cansız varlıklara eklenen bir ektir.

hayali kişilerede eklenebilir, mesela "chaos head" animesinde "seira-tan" kullanımı

Tan san'ın söylenememiş halidir. Yani peltek insanlar öyle konuşurlar. Ayrıca bazen yetişkin ve peltek olmayan insanlarda çocuk severken yada ne biliyim birine biraz daha şirin hitap edecekse tan kullanırlar. Bir tür bebek dili bile denebilir. Türkçede bebeklerin "su" ya ilk başlarda "bu" demesi gibi.

Tan, cansız varlıklar, oyun karakterleri, figürlere eklenir genellikle. Misal; Hatsune- tan olabilir. Benim bilgim bu yönde.

Kusogaki'nin dediği doğru. Yanlış telaffuz yoluyla ortaya çıkmış bir şirinleştirme çabası -tan.

Painscream'in dediği de öyle. Genelde o şekilde kullanımı da var ama kural değil.

Bunun dışında Keigo bu suffix'lerden ibaret değil tabii ki. Hatta bunlar Keigo bile sayılmaz.

Keigo nezaket dili oluyor. Dilbilgisi formları değişir, hatta bazen kelimeler bile değişir.

Örneğin;

TR: "Merhaba. Bugün Matsushita Bey ile görüşmemiz var, bu yüzden yemek yemeden önce dinlenecek."

JP Normal: "Konnichiwa. Kyou wa Matsushita-san ni au yotei desu no de taberu mae ni yasumimasu."

JP Keigo: "Gokigenyou. Kyou wa Matsushita-san ni o me ni kakaru yotei de gozaimasu no de meshiagaru mae ni o yasumi ni narimasu."